An Cogadh 3. An Rúise (Mí na Nollag 1917)

Bhí ríochta tréana thart fá gcuairt ar an nGearmáineach agus níorbh ionadh go ndéanfadh sé é féin a chosaint orthu, agus cé thóigfeadh air a ghárda a chur suas. Is mairg don té a d'ionnsaigh é gan a bheith fá réir. Thug sé iarranta móra don Rúiseach a scoilt ó bhun go barr é. Shíl seisean go raibh sé i ndon an tréan-tuargan a fhuilinnt ach tá a dhóthain mór don troid faighte cheana aige, agus tá sé ag tabhairt a aghaidh anois ar a chréachta féin a leigheas. Tá dream sa Rúise fá láthair a shíleas gur fearr an síothchán ná gach ní, gur ceart saibhreas agus ollmhaitheas na tíre a roinnt cothrom ar na daoine, agus an talamh a bhí ag na boic mhóra go dtí seo a roinnt amach cothrom ar lucht a shaothraithe. Tá an dream sin i gceannas sa tír fá láthair, agus is dócha go bhféacha siad le n-a ngealltanas a chomhlíonadh má fhéadann siad é. Ba mhillteach an iarraidh don tSasanach dá ndéanadh an Rúiseach síothchán leis an nGearmáin mar d'fhágfadh sin impireacht Shasana ina dhá leith scoilte 7 féachfa an Sasanach le cosc a chur leis an síothchán más féidir. Is fada an tír sin na Rúise ina múirtheacht agus ina conair chean ach ní héadáil rud ar bith mur dtéidh muintir na tíre iad féin i n-éadan a chéile. Má théann, tá siad réidh.

Ach téidís ag troid nó ná téadh, tá faitíos orainn nach bhfágfar suaimhneas i bhfad ag an Rúiseach. Tá sé is na nuachta go bhfuil an tSeapáin ag brath a theacht isteach sa gcogadh dáiríre, go dtug na Náisiúin Gheala cead a cinn di sa tSín, sin mar dhóigh dhe go bhfuair sí cead a reaise sa tSín ó na náisiúin atá i gconradh in aghaidh na Gearmáine, as ucht a cúnamh a fháil dóibh sa gcogadh. Tá sé i gceist go raibh sí ag margaíocht mar sin cheana le Sasana le sciorta den Austraelleá a fháil ach nach raibh muintir na tíre sin fabhrach. Má théann an tSeapáin isteach sa gcogadh, cuirfidh sí an Rúise isteach arís ar an taobh eile. Bhí sin féin "abartha" go ndéanfadh cuid de na náisiúin athrú ó thaobh go dtí an taobh eile le linn an cogadh mór a bheith ar siúl.

An Cogadh 2. Tús Foghlama (Mí na Nollag 1917)

An té bhíos ag éirí sa saol is deacair a chur síos. Níor tháinig an Gearmáineach i gceist i measc náisiún an domhain go dtí le leithchéad bliain ach tháinig sé i gceist go maith ó shin. Bhain sé an t-uabhar as ríochta móra agus chuir sé scanradh ar thuilleadh acu. Thug sé craobh na foghlama leis ón domhan go léir agus cheap sé gléas agus inneall le intleacht agus meabhair a chinn a rinne leas agus soilíos do shíol Ádhaimh ar fad. Ní i ngan-fhios dó féin a fuair sé buntáiste ar bith nó ollmhaitheas dá bhfuil aige. Is cruaidhe a shaothraigh sé é le allas a chnámh, nó le dúthracht a chuid oibre, nó leis an intleacht agus na tréartha maithe eile a gheall Dia dhó. Ná tréartha a fuair sé níor chuir sé i bhfalach iad agus chuadar i dtairbhe dhó. Rud a fháigheas duine ar an gcuma sin, is doiligh a bhaint de, 7 níl aon deifir ar an nGearmáineach sgaradh le rud ar bith dhá bhfuil aige. Bíonn seadh ag ríocht mar bhíos ag duine. Níl an Gearmáineach ina sheadh fós ach ar éigin, agus an té adeir go bhfuil a sheadh tugtha aige tá sé ag dul amú agus ag cur daoine eile amú freisin ach chaoi nár chóir dhó. Tá trí oiread daoine fána stiúradh ag Ard-Rí na Gearmáine is bhí dhá bhliain déag agus dhá fhichead ó shin ag a athair mór. Deir siad go mbíonn a chosúlacht ann, agus ní cosúlacht é sin go bhfuil an Gearmáineach ag dul chun deiridh.

An Cogadh 1. (Mí na Nollag 1917)

Is iomaí socrú a bhí ar an gcogadh seo trí bliana agus ráithe ó shin ag daoine aineolacha a cheap gur lucht feasa a bhí iontu féin. B'áil leis an Sasanach críoch a chur leis ar a bhealach féin agus is iomaí targaireacht a rinne a cheannphort agus a uachtaráin don deireadh a bheadh leis, ach ní go leor acu a tháinig isteach. Shíl cuid acu nach seasfadh sé thar ráithe agus thug tuilleadh acu bliain dó. Bhí fhios ag an gcuid ba mheabhraí de na Sasanaigh féin go seasfadh sé achar is faide ná sin ach d'abraídís go raibh an Gearmáineach i ngreim i dteanachair ag a náimhde agus nach bhfaigheadh sé marú fáiscthe. Chuaigh an teanachair as ordú ó shin agus tá a leath briste agus tá an leath eile stromptha agus baol anois ar an iomlán go dtuitfidh sé ó chéile. Ach tá an Gearmáineach ar a chosa fós, agus níl aon chosúlacht air go bhfuil sé cloíte. Adeireadh tuilleadh den lucht feasa go ndéanfadh an Gearmáineach troid thréan go maith ar feadh tamaill gheairr ach nach raibh aige ach rith searraigh, go mbeadh a chuid fear ídithe gan aon achar agus go gcaithfeadh sé géilleadh.

Údar an Chogaidh 4. Iomadh agus Éad (Meitheamh, 1918)

Ceapann daoine gurb é a d'údraigh an cogadh go raibh na Gearmáineach ag éirí ró-láidir le gach uile shórt déantus agus acmhainn, nach raibh trácht ar bith ag fanacht ar Shasana, go raibh faitíos ar an Sasanach go scoithfeadh a chomharsa é agus go dtairneodh sé an trácht uilig air féin agus gurb aige a bheadh an ceannas. Ansin bhí dúil aige an Gearmáineach a chur ó rath an fhad is bhí sé in ann. Tá sé de cháil air gurb in gnás atá aige chuile dhream a bhíos ag éirí sa saol a chur síos. Mur mbí aon leiscéal aige tá sé in ann ceann a chumadh. Deir tuilleadh gurb é an fáth a bhí leis go raibh barr binne daoine sa nGearmáin agus go mba mhaith leo áit a dhéanamh dhóibh féin le dul thar tórainn. Deir siad féin nach aribh uathu ach a dtír a chosaint. Creideann cuid de na daoine gurb é Cogadh an dá Ghall é, "an cogadh a raibh sé geallta an saol a bhriseadh as."

Údar an Chogaidh 2. A Údar (Meitheamh, 1918)

Deir daoine gurb ér'd ba ciontsiocair leis an gcogadh: tánaiste (nó ábhar) rí na hAustria agus a bhean a maraíodh lá Fhéile Peadair is Póil - ceithre bliana go ham seo. An mhuintir a mharaigh é - muintir na Serbia, mharaíodar a rí féin, a bhanríon agus a dhaoine istigh ina bpálás de shiúl oíche, dhá bhliain déag shul dár thosaigh an cogadh seo. Sé an fáth ar chuireadar un báis a rí: bean den tír a bheith ina banríon aige agus go raibh an iomarca comhairle aici ar an tír. Bean a bhí inti a bhí ar mhaithe le n-a tír féin agus ní ligfeadh sí don rí géilleadh do chomhairleoirí na Rúise ná a thír a chur i gcogadh leis an Austria, siod í atá i bpáirt leis an nGearmáin anois. Deir tuilleadh gurb iad náisiúin bheaga na hEorpa, an tSerbia mhaiseach chéanna agus a comharsana, a chuaidh ag achrann leis an Tuircéis agus le chéile sé bliana ó shin - gurb iad a rinne an t-imreas a chadó, gur chuireadar an saol ar forbhás, go n-ionnsódh na ríochta móra a chéile freisin san am céanna ach nach baileach a bhíodar faoi réir. Bhí na ríochta beaga céanna sin nimheanta, madrúil go maith agus an-fhonn troda orthu. B'fhéidir nach beag leo anois a bhfuil faighte acu den troid.

Údar an Chogaidh 1. An Cogadh (Meitheamh, 1918)

Léanscrios air mar chogadh, is fada ar bun é. Tá sé thar am aige scor dhá mba ar ball a thosódh sé. Thosaigh sé gan mórán ábhair. Ní raibh fhios ag na daoine ar éigin an raibh ábhar ar bith leis go raibh sé ar siúl. An mhuintir a thosaigh é is dócha go raibh fhios acu féin god-é an t-ábhar a bhí leis. Ní raibh meabhair ar bith againne air gur thosaigh sé ag teannadh linn féin. Tá gach aon taobh ag leagan an mhilleáin ar an taobh eile. Ní chluinfeamuidne den scéal anois agus ní léighfeamaid ach innsean an tSasannaigh, agus ar ndóigh bhí seisean i gcónaí ar an taobh ceart, agus an duine nó an dream a bhí ina aghaidh bhí sé i n-aghaidh an chirt mar ba é féin an ceart agus is aige a bhí sé. Alpaire é an Sasanach agus is maith leis chuile shórt maitheasa a alpadh chuige féin. Is maith leis an Chríostaíocht ar fad a alpadh chuige féin freisin, agus ní bheidh aon Chríostaíocht ag imeacht ach an méid a bhéas aige féin agus a pháirtithe. Duine ar bith atá ina aghaidh, dá bhrí sin, tá sé in aghaidh na Críostaíochta.

An Fuadach (1927)

An Fuadach

I nGaillimh bhí'n sgéal seo. Ní raibh an Dug Nua déanta an uair sin.

Bhíodh soitheach seoil fad' ó ceangailte le taobh an bhalla insa sean-dug ba goire do Chnoc an Sgonnsa, soitheach breagh seoil trí chrann, agus bhí tighthe beaga go leór déanta insan áit, soir le taobh Chnuic an Sgonnsa. Agus bhí siopaí beaga ar chuid acu agus bhí lánamhain annsin i dteach acu nach raibh aon chúram orthu ach iad féin. Do bhí siopa deas acu a' díol ubhla, oráisdí agus chuile shórt eile den tsórt sin.

Bhí bean an tighe agus ní raibh sé le fághail aon bhean ba slachtmhaire ná ba bhreághdha ná í. Agus bhí fear an tighe do bhí an-aois aige, agus do bhíodh siad a' díol cuid de na hubhla agus de na horáisdí le caiptín an tsoithigh. Nuair do theastaigheadh aon cheo ó fhuirinn an tsoithigh d'innsigheadh siad é don chaiptín. Do ghabhadh an caiptín anonn ag an mbean bhreágh seo agus d'ordaigheadh sé anonn ag an soitheach an méid a bhíodh a' teastáil.

Agus annsin nuair a bhí 'n soitheach falamh agus an locht amuigh is í réidh le dul 'un seoil, do thug sé cuireadh dinnéir don bhean seo agus dá fear a thigheacht ar bord ag an trí a chlog an trathnóna sin, insan am do bhí ceaptha dhóibh. Nuair a bhí an t-am caithte agus an dinnéar thart, dubhairt an sean-fhear go raibh sé in' am a dhul abhaile. Nuair a fuair an caiptín thíos iad ag an mbord ag ithe a ndinnéir do ghabh sé amach agus do thug sé ordú don mháta an soitheach a chur un seoil agus do ghabh sé isteach é féin arís, thar éis an ordú sin a thabhairt uaidh. Do thug an máta ordú do na máirnéalaigh a dhul agus na slata seoil agus na seolta a sgaoileadh anuas agus do rinne siad sin, agus cuireadh an soitheach un seoil. Annsin nuair a d'éirigh an sean-fhear seo ina sheasamh é féin agus a bhean le dul abhaile, cé bhfaigheadh siad iad féin ach ar bhord soithigh i lár na fairrge móire, taobh muigh de na hÁrainneacha freisin.

Annsin, nuair a chonnaic siad an áit a raibh siad, sganraigh siad agus níor fhan focal acu. Sé feara déag badh-eadh fuireann an tsoithigh. Thug an caiptín ordú dhóibh an sean-fhear seo a chaitheamh thar bord. Bhí aon Éireannach amháin mar mháirnéalach ar an soitheach agus dubhairt sé cé'n fáth a bhí le é sin a dhéanamh? Nuair adubhairt an t-Éireannach an focal sin d'imthigh an caiptín agus do labhair an máta agus dubhairt sé a chomhairle féin a dhéanamh: "Ní bháthfamaid é", adubhairt sé, "ach tá fhios agamsa an áit a bhfuil oileán agus cuirfeamaid amach ar an oileán sin an sean-fhear."